بیان اوصاف ظاهری و محامد اخلاقی و سیرۀ حضرت ختمی مرتبت می‌باشد. كتاب شمایل دارای پنجاه و شش باب است. سی و دو باب آن در جلد اول و بیست و چهار باب آن در جلد دوم است. در جلد اول 206 حدیث و در جلد دوم 187 حدیث و در جمع دارای 393 حدیث است و حدود ده حدیث مكرر است،‌كه در ابواب مختلف آمده است، و در برخی از ابواب مانند باب عبادت رسول خدا(ص)، احادیث بیشتری آمده است، و در برخی كمتر است. هنر ترمذی و اهمیت كار او در این است كه تألیفی مستقل انجام داده است و تمام روایات مربوط به شمایل را یك‌جا جمع نموده و زحمت مراجعه به ابواب پراكندۀ آثار مختلف را از دوش پژوهشگران برداشته است. كتاب شمایل ترمذی، مورد توجه عموم فرق مسلمانان قرار گرفته است و حتی شیعیان بر آن شرح هایی نوشته‌اند. 

نام این كتاب به صورت شمایل‌النبی، شمایل المحمدیه، الشمایل النبویه و الخصایل المحمدیه، در منابع و مآخذ آمده است و بیشتر به شمایل ترمذی معروف است. این كتاب از دیرباز مورد توجه اهل فضل قرار گرفته است و افرادی چون جلال‌الدین سیوطی و ابن‌حجر هیثمی بر آن شرح نوشته‌اند و تا آن‌جا كه از كشف‌الظنون حاجی خلیفه و ایضاح المكنون اسماعیل پاشا بر می‌آید، بیست و پنج شرح و تفصیل از آن صورت گرفته است. حسام‌الدین نقشبندی، درگذشته به سال 1282 ق، آن را به تركی شرح زده است. مصطفی حلبی، معروف به مظلوم‌زاده، ‌از شاعران عثمانی به سال 1158 ق، آن را به شعر تركی سروده است و مصلح‌الدین محمد بن صلاح بن جلال لاری، درگذشته به سال 979 ق، به آن دو شرح یكی عربی و دیگری فارسی نوشته است. 

از شرح‌های مهم این کتاب می‌توان به شرح علی بن سلطان محمد قارسی، متولد هرات و ساکن مكه اشاره کرد. از کتاب های این مولف میتوان انوار القرآن را نام برد.